با دو برابر شدن هزينه‌هاي حج تمتع امسال نسبت به سال گذشته، برخي از كساني كه از سال‌ها پيش براي حاجي شدن ثبت‌نام كرده‌اند و از پس پرداخت هزينه ۹ تا ۱۲ ميليوني بر نمي‌آيند، كوشيدند تا به مدد وام گرفتن بتوانند هزينه تشرف به خانه خدا را جور كنند. اما با در نظر گرفتن شرايط وجوب حج براي افراد آيا تأمين مخارج تمتع از طريق وام گرفتن از نگاه دين و مراجع ديني مجاز است؟
اگر از مراجع تقليد سوال كنيم مي‌بيينم كه انگار اين وام گرفتن براي حاجي شدن ابهاماتي شرعي دارد چراكه از يك سو اصلي‌ترين شرط وجوب سفر حج تمتع بر هر مسلماني، استطاعت مالي اوست. شرط ديگر اما پاكي مالي است كه با آن به حج مي‌رويم. پس بايد ديد آيا وام گرفتن موجب استطاعت فرد مي‌شود و آيا وام‌هايي با سود ۱۴ تا ۲۰ درصدي كه سال‌ها فرد را بدهكار بانك‌ها مي‌كند مي‌تواند دست ما را به دامن خدا برساند؟
ماجراي خروج ثبت‌نامي‌هاي تمتع سال ۷۸ تا ۸۴ از دايره استطاعت طواف گرد خانه دوست، سعي صفا و مروه و در نهايت به قربان بردن نفس و حاجي شدن آرزوي هر فرد مسلماني است. براي رسيدن به اين آرزو اما گاهي وقت‌ها بايد سال‌ها صبر كرد و گاهي وقت‌ها هم همانند شرايطي كه امسال پيش آمد، حتي پس از ۱۰، ۱۵ سال انتظار و ديدن كودكان ۷، ۸ سالهاي كه هر سال به عنوان كم سال‌ترين زائران خانه خدا خبرساز مي‌شوند، درست زماني كه قرعه فال به نام اين افراد در آمد و امسال نوبت اعزام به حجشان رسيد، ناگهان تغيير شرايط اقتصادي، سدي بزرگ را در پيش روي آنان قرار داد و در حالي كه هزينه اعزام به حج تمتع در سال ۹۱ ، ۵/۴ تا ۶ ميليون تومان بود، امسال با رشد صد در صدي قيمت‌ها به دليل بالا رفتن قيمت دلار و تعلق نگرفتن ارز مبادله‌اي به مسافران سرزمين وحي، اين مبلغ حداقل ۹ ميليون و حداكثر به ۱۲ ميليون رسيده است و حاجي شدن دوبرابر هزينه برمي‌دارد.
اين در حالي است كه امسال نوبت به ثبت‌نامي‌هاي سالهاي ۷۸ تا ۸۴ رسيده است. در سال ۸۴ قيمت ارز رسمي ۹۰۲ تومان و قيمت دلار آزاد ۹۰۴ تومان بود و قيمت فيش‌هاي حج تمتع يك ميليون تومان و امسال قيمت دلار آزاد ۳۵۰۰ تومان است و هزينه حج تمتع ۹ تا ۱۲ ميليون تومان است. بديهي است خيلي از كساني كه در ۱۰، ۱۵ سال پيش مستطيع بودند و مطابق همين استطاعت آن روزگار براي رفتن به خانه خدا ثبت‌نام كرده‌اند، اين روزها براي پرداخت هزينه ۹ تا ۱۲ ميليوني ديگر مستطيع نباشند و اين موضوع روند بيمار و غير شفاف ثبت‌نام‌ها در حج تمتع را بيشتر به رخ مي‌كشد.
تهيه پول سفر حج با ربا اگر شما هم سري به بانك‌ها بزنيد در مي‌يابيد در هيچ بانك يا مؤسسه اعتباري، وامي تحت عنوان وام سفر زيارتي وجود ندارد. از سوي ديگر نيز اگر تحت هر عنوان بانك‌ها يا مؤسسات مالي به كسي وام بدهند، سود بازپرداخت اين وام از ۱۴ درصد آغاز شده و گاهي سر به فلك مي‌كشد. اين در حالي است كه بسياري از علما از جمله حضرت آيت‌الله مكارم شيرازي درباره سودهاي بانكي به صراحت مي‌گويد: كارمزد بيش از چهار درصد رباخواري است، اين اسم عوض كردن است وگرنه همان رباخواري است.
قرض براي حج واجب نيست اما ببينيم حكم شرعي گرفتن وام براي سفر حج تمتع از نگاه علما چيست؟
بر اساس نظر فقها، اگر كسي استطاعت مالي نداشته باشد، تكليفي براي اداي حج ندارد و تحصيل استطاعت و گرفتن قرض براي حج واجب نيست.
امام خميني (ره) در مسئله ۲۰ مناسك فرموده‌اند: اگر كسي با قرض به حج مشرف بشود، ولو اينكه بتواند با سهولت آن را ادا كند، حج او حجه الاسلام محسوب نخواهد شد.
اما فقهايي همچون حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي، آيت‌الله العظمي صافي گلپايگاني، آيت‌الله‌العظمي زنجاني، مرحوم آيت‌الله العظمي خويي و مرحوم آيت‌الله العظمي گلپايگاني گفته‌اند: قرض واجب نيست اما اگر كسي قرض كرد و به سهولت و آساني و بدون مشقت بتواند اين قرض خود را ادا كند، حج او حجه الاسلام است.
آيت‌الله العظمي مكارم شيرازي اما مي‌گويد: كسي كه قرض بگيرد، حجش حجه الاسلام محسوب نمي‌شود مگر آنكه معادل وام اموال داشته باشد كه از محل آن بتواند بدهي خود را به آساني بپردازد كه در اين صورت مستطيع و كفايت از حجه الاسلام مي‌كند.
آيت‌الله العظمي سيستاني معتقد است با قرض كسي مستطيع نمي‌شود مگر اينكه اين قرض و وام داراي اجل بعيد باشد؛ يعني وقت پرداخت اين قرض آن قدر دور است كه عقلا به آن توجه نكنند كه در اين صورت حج بر چنين شخصي واجب خواهد بود. حجت الاسلام مظاهري، كارشناس پاسخگويي به سؤالات شرعي در بعثه مقام معظم رهبري هم در اين باره اين چنين اظهار نظر مي‌كند: بر اساس نظر فقها ممكن است برخي افراد كه امسال در اولويت حج قرار گرفته‌اند در سالهاي گذشته حج بر آنها مستقر شده باشد كه در اين صورت لازم است ولو با گرفتن قرض به حج بروند.
هزينه تمتع ۹۳چقدر خواهد بود؟ مهلت قانوني ثبت‌نام‌ها به پايان رسيده و افراد ثبت‌نام شده كه با عنايت به هزينه سفر حج در سال جاري به نظر مي‌رسد از متمولين جامعه باشند خود را براي حاجي شدن آماده كرده‌اند با وجود اين غلامرضا رضايي، معاون حج سازمان حج و زيارت از رايزني براي كاهش هزينه‌هاي تمتع خبر داده است. وي همچنين به كساني كه امسال زورشان به تأمين هزينه ۹ تا ۱۲ ميليوني حج نرسيد، وعده داده است حق تشرفشان براي سالهاي بعد محفوظ است هر چند تجربه امسال دو برابر شدن هزينه حاجي شدن در سال بعد نسبت به امسال را بعيد نمي‌كند.
