وحید حاجیپور
با وجود اينكه بازار نفت طي چند ماه اخير به ثبات رسيده است، اوپك و روسيه براي تمديد توافق اوپك به توافق رسيده و عربستان براي كاهش بيشتر توليد خود وارد گود شده است؛ موضوعي كه شايد مدافعان عملكرد وزارت نفت آن را به حساب ديپلماسي فعال خود بنويسند!
به گزارش «جوان»، با ورود شيل نفت به بازار نفت و افزايش عرضه جهاني نفت، قيمت نفت در سراشيبي قرار گرفت و كشورهاي توليدكننده نفت براي سامان دادن به اين وضعيت برای فريز كردن ميزان توليد به توافق رسيدند. اين برنامه به دنبال آن بود كه بيشتر كشورهاي نفتي جهان از جمله اعضاي اوپك و توليدكنندگان مستقل از افزايش توليد برحذر بوده تا بازار از طريق افزايش قيمت نفت به تعادل برسد.
معافیت ایران از فریز نفت با وساطت روسها
در ايامي كه چنين برنامهاي در دستور كار قرار گرفت، ايران اعلام كرد بايد از اين طرح مستثني شود و سقفي كه براي آن در نظر گرفته ميشود، بايد 4 ميليون بشكه باشد. اختلافات بهوجود آمده ميان ايران و عربستان موجب شد تا كار كمي سخت شود كه در نهايت با وساطت روسها ايران هم مانند ليبي و نيجريه از فريز معاف شد، با اين تفاوت كه ايران برخلاف نيجريه و ليبي سقف مشخصي برايش تعيين شد كه هيچگاه هم به اين سقف دست پيدا نكرد.
نقش کمرنگ ایران در اوپک
چنين پديدهاي از سوي وزارت نفت يك دستاورد مهم تلقي شد، در حالي كه ايران از نظر دو بازيگر نفت جهان يعني روسيه و عربستان سرگرم سهميهاي شد تا اصل بازيگرداني توسط كشورهاي ديگر صورت پذيرد. رياض و مسكو با پشتوانه حل و فصل مسائل منطقهاي خود و همچنين نياز مفرط به افزايش درآمدهاي نفتي برنامه فريز را در پيش گرفتند و جلسات و مذاكرات مكرري با هم داشتند. حتي تعدادي از كشورهاي اوپك با حضور در جلسهاي در سن پترزبورگ برنامه آتي براي حفظ وضعيت كنوني را در دستور كار قرار دادند و تصميمگيري كردند. ايران هم به كار خود مشغول بود تا ثابت شود وزارت نفت در اين حوزه به چشم يك عضو ساده اوپك ديده ميشود و اصل تصميمگيريها براي بازار نفت بين كشورهاي ديگر اخذ ميشود و ايران فقط در جريان قرار خواهد گرفت.
افزایش همکاریهای نفتی عربستان و روسیه
عربستان كه مخالف سرسخت حضور و تأثيرگذاري روسيه در اوپك بوده و همواره با نقشآفريني روسيه مشكل داشته با تغيير وزير نفت خود و همچنين فعل و انفعالات منطقهاي طي يكسال اخير، حجم همكاريهاي نفتي خود را با كرملين افزايش داده است. بهطوريكه محمدبن سلمان دو جلسه مهم با ولاديمير پوتين در اينباره داشت و با سفر به مسكو مسائل را با وي بست.
در ابتداي اين همكاريها عنوان شد روسها به مانند موارد اخير در نهايت به توافق پايبند نخواهند بود، ولي اينبار نهتنها چنين تجربهاي تكرار نشد، بلكه بيشتر از تعهد خود هم توليدشان را كاهش دادند؛ عربستان هم كه در وضعيت وخيم اقتصادي قرار گرفته است چنين روندي را در پيش گرفت و حالا قرار است 560 هزار بشكه از توليد فعلي خود را بكاهد.
وزارت انرژي عربستان در بيانيهاي اعلام كرد، شركت آرامكو ماه آينده كاهش 560 هزار بشكهاي «بيسابقهاي» در عرضه روزانه نفت خود به مشتريانش خواهد داشت. در اين بيانيه آمده است، «بهرغم تقاضاي بسيار بالا» كه به بيش از 7/7 ميليون بشكه در روز ميرسد، آرامكو قصد دارد روزانه 15/7 ميليون بشكه نفت به بازار عرضه كند.
عربستان میخواهد نقش لیدر را در اوپک بازی کند
در بيانيه وزارت انرژي عربستان آمده است: «در حالي كه به نشست كليدي اوپك در 30 نوامبر در وين نزديك ميشويم، عربستان يكبار ديگر در حال نشان دادن رهبري فوقالعاده خود در تعهدش نسبت به برقراري توازن مجدد در بازار است. در اين راستا عربستان قصد دارد نهتنها حجم توليد خود را محدود كند، بلكه مهمتر از آن ميزان صادرات خود را نيز پايين بياورد و اين اقدامات در نهايت ذخاير جهاني و توازن بازار را شكل خواهد داد. عربستان انتظار دارد تمام مشاركتكنندگان ديگر از اين روند پيروي كنند و سطح بالايي از تبعيت از توافق را كه در ماه آگوست به دست آمد، حفظ كنند.»
بر اساس اعلام وزارت انرژي عربستان، كاهشهاي اعلامشده براي ماه نوامبر «علاوه بر پوشش دادن كل كاهش 290 هزار بشكهاي كه عربستان در توافق كاهش توليد متعهد شده بود، 486 هزار بشكه در روز بيش از ميزان تعهد شده براي كاهش توليد اين كشور است.» اين كاهشها، علاوه بر 800 هزار بشكهاي است كه رياض قبلاً از توليد روزانه نفت خود كاسته بود.
اين در حالي است كه بهرغم تقاضاي بالاي مشتريان و كاهش نسبي در ميزان تقاضاي داخلي، عربستان صادرات نفت خود را در ماه سپتامبر به كمتر از 7/9 ميليون بشكه در روز رسانده بود.
كاهش بزرگ توليد و صادرات نفت عربستان و همچنين كدهايي كه از كرملين به رياض و بازار نفت ارسال ميشود نشان ميدهد بازار نفت و سامان دادن به قيمتها ريشه در مسائل مهمتر و كلانتري دارد كه ميداني را براي قهرمانسازي باز نميكند. تنها كاري كه ايران در اين ميان به پيش ميبرد اجراي تكاليف و تصميمات جمعي است كه طي يك سال اخير نقشي در آن نداشته است.