يك هفته مانده به موعد گزارش رئيسجمهور امريكا درباره برجام، ديروز بیش از180 نماينده كنگره امريكا در نامهاي به ترامپ، او خواستند از برجام خارج نشود، چراکه به گفته آنها هرچند اين توافق «ناقص» است ولي اتحاد امريكا را با شركاي اروپايياش حفظ مي كند. ركس تيلرسون، وزير خارجه ترامپ، در حال لابی با كنگره است تا با بياثر كردن نقش رئيسجمهور در تأييد برجام، اين توافق را حفظ كند؛ سناريویي كه چيزي شبيه به دور زدن دونالد ترامپ است. در اين سناريو، برجام به عنوان توافقی بد، از معرض ديد ترامپ خارج و به توافقي منزوي تبديل ميشود. همزمان، مقام هاي دولت امريكا قصد دارند با همكاري شركاي اروپايي فشارها را در خارج از محدوده برجام بر ايران تشديد كنند.
به گزارش «جوان» روز گذشته هلگا اشميت، معاون فدريكا موگريني، كميسيونر سياست خارجي اتحاديه اروپا به عنوان چندمين مقام اروپايي تأكيد كرد كه برجام یک توافق دوجانبه نیست و به یک کشور خاص تعلق ندارد که بتواند به تنهایی آن را لغو کند. خانم اشميت گفته كه اتحادیه اروپا هم از فعالیت موشکی و نقش ايران در منطقه نگرانیهایی دارد اما تأکید کرده كه جای« بحث درباره این مسائل جای دیگری است نه در برجام.» اشميت كه در مجمع اقتصادی اروپا و ایران در شهر زوریخ سخنراني ميكرد، وعده كرد كه اتحادیه اروپا قصد دارد به نشانه اعتماد به ایران «به زودی اجازه فعاليت بانک سرمایهگذاری اروپا در ایران را صادر كند.» ظاهراً مجموع موضعگيري ماههاي اخير مقامهاي اروپايي، روسيه و چين، مقام هاي دولت ترامپ را به اين نتيجه رسانده كه پاييند ماندن به توافق هستهاي با ايران، در چارچوب منافع ملي امريكا است؛ موضوعي كه جيمز ماتيس، وزیر دفاع امریکا، آخرين مقام امريكايي داخل دولت ترامپ بود كه روز سه شنبه آن را تكرار كرد.
در حالي كه دونالد ترامپ از چند ماه قبل به تيمي از مقام هاي هاي سياست خارجي و امنيت ملي امريكا مأموريت داده تا ماندن در برجام را در چارچوب منافع امنيت ملي امريكا بررسي كنند، منابع امريكايي در فاصله يك هفته مانده تا گزارش 90 روزه ترامپ از پايبندي ايران به برجام، ميگويند كه ركس تيلرسون، وزير خارجه امريكا در تلاش است از طريق رايزني با كنگره امريكا، راهي براي حفظ توافق هستهاي با ايران پيدا كند. چندین مقام امریکایی و غربی روز گذشته به سیانان گفتهاند تیلرسون، از مسير لابي با نمايندگان كنگره تلاش مي كند در قانون تصويب برجام تغییر ايجاد و بندي را كه رئيس جمهور را موظف ميكند هر 90 روز يك بار پايبندي ايران را به برجام تأييد كند، از اين قانون حذف نمايد؛ سناریويي كه در صورت تحقق، توافق هستهاي با ايران را كه دستكم هر 90 روز يك بار چهره ترامپ را برافروخته ميكند، از معرض ديد او خارج ميكند.
برجام را از جلوي چشم ترامپ دور كنيد
یک مقام ارشد دولت امریکا با اشاره به سناريويی كه تيلرسون قصد اجرای آن را دارد، به سيانان گفته تيلرسون معتقد است مشکل برجام، برجام نیست.» اين مقام مي گويد: «مشکل با قانون است. هر 90 روز رئیسجمهور بایستی [پایبندی ایران را] تأیید کند و این باعث ایجاد یک بحران سیاسی میشود. اگر دولت بتواند توافق هستهای را به گوشهای بیندازد، همه میتوانند با شادمانی به تمامی مسائل دیگری بپردازد که محور مشکل با ایران هستند.» سيانان مي گويد كه تیلرسون مي كوشد قانون موسوم به «بررسی توافق هستهای ایران» را که سال 2015 در كنگره تصويب شد، اصلاح و آن را به بخشهای جداگانهای تقسیم کند. اين تكه تكهسازي، به كاخ سفيد اجازه ميدهد به جای گزارشدهی صرف درباره تعهدات فنی ایران تحت برجام، درباره رفتارهای گستردهتر ایران مانند «حمایت از تروریسم» یا «برنامه موشکی بالستیک» به كنگره گزارش بدهد؛ رويكردي كه زمينهاي فراهم مي كند تا امریکا در برجام باقی بماند ولي دولت ترامپ مجبور نباشد هر 90 روز يك بار پايبندي ايران را به برجام تأييد كند.
فشارها در مسير غيربرجامي
اين رويكرد ميانه، ظاهراً حاصل توافقي است كه بين وزارت خارجه امريكا و شوراي امنيت ملي به دست آمده است. سايت پوليتيکو ديروز در گزارشي جداگانه كه البته با گزارش سيانان همراستا است، نوشت تيم امنيت ملي كاخ سفيد به اتفاق آرا به دونالد ترامپ توصيه کرده که در گزارش 15 اکتبر خود، پايبند نبودن ايران به توافق هستهاي را اعلام کند، ولي از فشار به نمايندگان کنگره براي برگشت تحريمهاي هستهاي عليه ايران اجتناب كند؛ موضوعي كه در جمعبندي تيم امنيت ملي امريكا منجر به لغو کامل توافق هستهاي با ايران ميشود. اين توصيه بينابيني ظاهراً حاصل راهبرد بازبينيشده اي است که ژنرال مکمستر، مشاور ارشد امنيت ملي دولت ترامپ ارائه كرده و بر اساس آن، توافق هستهاي با ايران فعلاً حفظ ميشود ولي همانند سناريويي كه تيلرسون روي آن كار ميكند، فشارها صرفنظر از برجام، بر ايران افزايش پيدا ميكند. پوليتيکو از قول مقام هاي امريكايي نوشته كه تيم ترامپ طرحهايي را براي افزايش همکاري با نمايندگان کنگره و متحدان اروپايي به منظور اعمال فشارهاي جديد عليه ايران آماده کرده است، سناريويي که به ترامپ اجازه ميدهد تا خشم و نفرت خود را از برجام آشکارا به نمايش بگذارد ولي همزمان بدون آنكه از برجام خارج شود و زمينه يك بحران بين المللي را فراهم كند، فشارها را عليه ايران به سطح بالاتري ارتقا دهد. سيانان در اين خصوص مي نويسد: «چنین رویکردی باعث خواهد شد اروپاییها که خواهان حفظ برجام هستند هم با امریکا مواضع همخوانی داشته باشند.» ظاهراً در چارچوب همين راهبرد است كه جان اسمیت رئیس دفتر کنترل ارزیابی داراییهای خارجی وزارت خزانهداری امریکا در سخنرانی خود در شورای آتلانتیک گفته كه تحریمها علیه ایران، خارج از چارچوب توافق هستهای تشديد خواهد شد. به گفته جان اسمیت، چنين تحريم هايي میتواند در زمینه حمایت ایران از تروریسم، نقض حقوق بشر، آزمایش موشکهای بالستیک و دیگر فعالیتهای بیثباتکننده ایران باشد.